آموزش کار با مولتی متر
مولتی‌متر : آموزش کار با مولتی متر
اگر به هر شکلی با برق، الکترونیک، یا حتی تعمیرات لوازم خانگی سروکار دارید، حتماً نام مولتی‌متر را شنیده‌اید. این ابزار کارآمد و عالی ، یکی از ضروری‌ترین لوازم برای هر تکنسین، مهندس، یا حتی علاقه‌مند به کارهای فنی است. در این مقاله از الکمیک قصد داریم به طور کامل شما را با مولتی‌متر و نحوه کار با آن آشنا کنیم تا بتوانید با اطمینان و دقت از آن در پروژه‌های خود استفاده کنید
مولتی‌متر چیست و چرا ما به آن نیاز داریم؟
مولتی‌متر (Multimeter) که با نام‌های آوومتر (AVOmeter) یا ولت‌متر و حتی اهم‌متر نیز شناخته می‌شود، ابزاری است که می‌تواند چندین سنجش مختلف الکتریکی را اندازه‌گیری کند. این اندازه گیری ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- اختلاف پتانسیل الکتریکی (واحد : ولت – نماد V)
- جریان (Current): مقدار حرکت الکترون‌ها (واحد: آمپر – نماد A)
- مقاومت (Resistance): میزان مخالفت با عبور جریان (واحد: اهم – نماد Ω)
امروزه بسیاری از مولتی‌مترها قابلیت‌های اندازه‌گیری دیگری مانند ظرفیت خازن، فرکانس، دما، تست دیود و تست اتصال کوتاه (Continuity) را نیز به کاربر ارایه می دهند.
چرا به مولتی‌متر نیاز داریم؟ بدون ابزار مولتی‌متر، تشخیص مشکلات در مدارهای الکتریکی تقریباً غیرممکن خواهد بود ، این ابزار به شما کمک می‌کند تا :
- ولتاژ باتری‌ها را اندازه بگیرید.
- قطعی سیم‌ها را تشخیص دهید.
- از سالم بودن قطعات الکترونیکی مطمئن شوید.
- مصرف جریان یک دستگاه را اندازه‌گیری کنید.
- و بسیاری کاربردهای ضروری دیگر…
انواع مولتی‌متر
مولتی‌مترها به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. مولتی‌مترهای آنالوگ (عقربه‌ای)
این نوع مولتی‌مترها دارای یک صفحه و یک عقربه هستند که با حرکت آن، مقدار اندازه‌گیری شده را نشان می‌دهد. مولتی‌مترهای آنالوگ معمولاً ارزان‌ترن هستند و برای کارهای ساده مناسب می باشند، اما خواندن دقیق مقادیر از روی آنها ممکن است کمی دشوار باشد و خطای دید در آنها زیاد است.
۲. مولتی‌مترهای دیجیتال (رقمی)
مولتی‌متر دیجیتال (DMM) محبوب‌ترین نوع مولتی‌متر در بازار هستند . این دستگاه‌ها دارای یک نمایشگر LCD هستند که مقادیر را به صورت عددی روی صفحه دیجیتالی نشان می‌دهد. مولتی‌مترهای دیجیتال دقت بالاتری دارند، خواندن آنها آسان‌تر است، و اغلب دارای ویژگی‌های اضافی مانند قابلیت نگه داشتن داده ها (Data Hold)، نور پس‌زمینه نمایشگر و خاموشی خودکار هستند.
آشنایی با اجزای اصلی مولتی‌متر دیجیتال
برای شروع کار با مولتی‌متر، ابتدا باید با اجزای اصلی آنها آشنا شوید:
- صفحه نمایش (Display): جایی که مقادیر اندازه‌گیری شده به صورت عددی نمایش داده می‌شوند.
- سلکتور یا ولوم چرخشی (Rotary Switch): برای انتخاب نوع و رنج اندازه‌گیری (مثلاً ولتاژ DC، جریان AC، مقاومت و…).
- پورت‌های ورودی (Input Jacks): معمولاً شامل سه یا چهار پورت هستند:
- COM (Common) : پورت مشترک و همیشه برای اتصال پراب مشکی استفاده می‌شود.
- VΩmA : برای اندازه‌گیری ولتاژ، مقاومت و جریان‌های کوچک (میلی‌آمپر).
- 10A (یا 20A) : برای اندازه‌گیری جریان‌های بالا (آمپر).
- دیگر پورت‌ها : برخی مولتی‌مترها پورت‌های اختصاصی برای اندازه‌گیری دما، خازن و … نیز دارند.
- پراب‌ها (Probes): دو سیم رابط (معمولاً یکی مشکی و دیگری قرمز) که برای اتصال مولتی‌متر به مدار استفاده می‌شوند. پراب مشکی همیشه به پورت COM و پراب قرمز بسته به نوع اندازه‌گیری به پورت‌های دیگر متصل می‌شود.
- دکمه‌ها (Buttons): شامل دکمه‌های مختلفی مانند:
- RANGE: برای تغییر رنج اندازه‌گیری (در مولتی‌مترهای غیر اتورنج)
- HOLD: برای نگه داشتن مقدار نمایش داده شده روی صفحه نمایشگر
- BACKLIGHT: برای روشن کردن نور پس‌زمینه
- SELECT: برای جابجایی بین عملکردهای مختلف در یک رنج (مثلاً AC یا DC)
آموزش گام به گام کار با مولتی‌متر
حالا که با مولتی‌متر آشنا شدید، بیایید نحوه انجام اندازه‌گیری های اصلی را یاد بگیریم:
۱. اندازه‌گیری ولتاژ (Voltage Measurement)
اندازه‌گیری ولتاژ برای بررسی باتری‌ها، ولتاژ خروجی آداپتورها، یا ولتاژ در نقاط مختلف مدار استفاده می‌شود.
1. اتصال پراب‌ها: پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت VΩmA متصل کنید.
2. انتخاب حالت: سلکتور را روی حالت ولتاژ (V) قرار دهید.
– برای ولتاژ DC (مثلاً باتری)، نماد V— یا VDC را انتخاب کنید.
– برای ولتاژ AC (مثلاً برق شهری)، نماد V~ یا VAC را انتخاب کنید.
3. انتخاب رنج (در مولتی‌مترهای غیر اتورنج): رنجی را انتخاب کنید که بالاتر از مقدار ولتاژ مورد انتظار شما باشد.
4. اتصال به مدار :
– ولتاژ DC: پراب قرمز را به ترمینال مثبت و پراب مشکی را به ترمینال منفی (یا زمین) متصل کنید. (اتصال موازی)
– ولتاژ AC: پراب‌ها را به دو نقطه از مدار که می‌خواهید اختلاف پتانسیل بین آنها را اندازه بگیرید، متصل کنید. (جهت پراب‌ها مهم نیست)
5. خواندن نتیجه: مقدار ولتاژ روی صفحه نمایش داده می‌شود.
نکات مهم:
• همیشه ولتاژ را به صورت موازی با منبع یا قطعه اندازه‌گیری کنید.
• هنگام اندازه‌گیری ولتاژ بالا (مثلاً برق شهری)، نهایت احتیاط را به عمل آورید.
۲. اندازه‌گیری مقاومت (Resistance Measurement)
اندازه‌گیری مقاومت برای بررسی سالم بودن مقاومت‌ها، تشخیص قطعی سیم‌ها، یا تست اتصال کوتاه استفاده می‌شود.
1. اتصال پراب‌ها: پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت VΩmA متصل کنید.
2. انتخاب حالت: سلکتور را روی حالت مقاومت (Ω) قرار دهید.
3. انتخاب رنج (در مولتی‌مترهای غیر اتورنج): رنجی را انتخاب کنید که کمی بالاتر از مقدار مقاومت مورد انتظار باشد.
4. آماده‌سازی مدار یا قطعه: هنگام اندازه‌گیری مقاومت، مطمئن شوید که قطعه یا مدار مورد نظر کاملاً از برق قطع شده است. وجود هرگونه ولتاژ در مدار می‌تواند به مولتی‌متر آسیب برساند.
5. اتصال به قطعه: پراب‌ها را به دو سر قطعه‌ای که می‌خواهید مقاومتش را اندازه بگیرید، متصل کنید. (جهت پراب‌ها مهم نیست)
6. خواندن نتیجه: مقدار مقاومت روی صفحه نمایشگر نشان داده می‌شود.
– اگر مقدار “OL” (Open Loop) یا “1” روی صفحه نمایش داده شد، به این معنی است که مقاومت بی‌نهایت است (قطع است) یا رنج شما پایین است.
– اگر مقدار نزدیک به صفر نمایش داده شد، به معنی اتصال کوتاه است.
تست اتصال کوتاه (Continuity Test): بسیاری از مولتی‌مترها دارای حالت “Continuity” (معمولاً با نماد بلندگو یا موج صدا) نشان داده می شوند . در این حالت، اگر بین دو نقطه اتصال برقرار باشد (مقاومت بسیار کم) مولتی‌متر بوق می‌زند. این ویژگی برای تست قطعی سیم‌ها بسیار با ارزش است.
۳. اندازه‌گیری جریان (Current Measurement)
اندازه‌گیری جریان برای بررسی میزان مصرف برق یک دستگاه یا جریان عبوری از یک قطعه استفاده می‌شود. اندازه‌گیری جریان کمی پیچیده‌تر و خطرناک‌تر از ولتاژ و مقاومت است.
1. اتصال پراب‌ها:
– برای جریان‌های کوچک (میلی‌آمپر): پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت VΩmA متصل کنید.
– برای جریان‌های بالا (آمپر): پراب مشکی را به پورت COM و پراب قرمز را به پورت 10A (یا 20A) متصل کنید.
2. انتخاب حالت: سلکتور را روی حالت جریان (A) قرار دهید.
– برای جریان DC، نماد A— یا ADC را انتخاب کنید.
– برای جریان AC، نماد A~ یا AAC را انتخاب کنید.
3. انتخاب رنج (در مولتی‌مترهای غیر اتورنج): رنجی را انتخاب کنید که بالاتر از مقدار جریان مورد انتظار باشد. اگر مقدار را نمی‌دانید، از بالاترین رنج شروع کنید.
4. اتصال به مدار: برای اندازه‌گیری جریان، مولتی‌متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد. به این معنی که باید مدار را قطع کرده و مولتی‌متر را در مسیر جریان قرار دهید.
– مثلاً برای اندازه‌گیری جریان لامپ، باید سیم ورودی به لامپ را قطع کرده و مولتی‌متر را مابین منبع تغذیه و لامپ قرار دهید.
5. خواندن نتیجه: مقدار جریان روی صفحه نمایشگر نشان داده می‌شود.
خرید مولتی متر
ما برای راحتی شما عزیزان چکیده ای از محصولات مربوط به مولتی متر را برای شما عزیزان قرار دادیم که علاوه بر اینها شما میتوانید با ورود به این بخش از سایت الکمیک کل محصولات را نیز مشاهده کنید.
ٰ
کولیس دیجیتال پلاستیکی 15 سانتیمتری
موجود در انبار
نکات مهم و هشدارها:
• هرگز مولتی‌متر را در حالت اندازه‌گیری جریان، به صورت موازی با یک منبع ولتاژ (مانند باتری یا پریزبرق) وصل نکنید. این کار باعث اتصال کوتاه و آسیب جدی به مولتی‌متر و حتی خطر انفجار باتری مولتی متر می‌شود.
• همیشه قبل از اندازه‌گیری جریان، ابتدا به صورت تئوری یا با اندازه‌گیری ولتاژ و مقاومت، یک تخمین از جریان مورد انتظار خود داشته باشید تا رنج مناسب را انتخاب کنید و از آسیب به دستگاه خود جلوگیری کنید.
• اگر مولتی‌متر شما فیوز محافظ جریان دارد، مطمئن شوید که فیوز آن سالم است. در صورت سوختن فیوز، قابلیت اندازه‌گیری جریان در مولتی متر را از دست خواهید داد
نکات ایمنی و در نگهداری از مولتی‌متر
• همیشه احتیاط کنید: هنگام کار با برق، به خصوص ولتاژهای بالا، نهایت دقت را به خرج دهید. از دستکش و ابزار عایق استفاده کنید.
• بررسی پراب‌ها: قبل از هر بار استفاده، پراب‌ها را از نظر خوردگی یا آسیب بررسی کنید.
• رنج مناسب: همیشه از رنج مناسب اندازه‌گیری استفاده کنید. انتخاب رنج پایین‌تر از مقدار واقعی می‌تواند به مولتی‌متر شما آسیب برساند.
• خاموش کردن مولتی‌متر: پس از اتمام کار، مولتی‌متر را خاموش کرده و سلکتور را در حالت “OFF” قرار دهید تا از تخلیه باتری و آسیب احتمالی به دستگاه جلوگیری شود.
• تعویض باتری و فیوز: در صورت ضعیف شدن باتری یا سوختن فیوز، آنها را با نوع مناسب تعویض کنید.
• تمیز نگه‌داشتن: مولتی‌متر را در محیط خشک و تمیز نگهداری کنید.
نتیجه‌گیری
مولتی‌متر ابزاری فوق‌العاده کاربردی و ضروری برای هر کسی است که با دنیای برق و الکترونیک سروکار دارد. با مطالعه این مقاله در وبلاگ الکمیک و کمی تمرین، به راحتی میتوانید کار با این ابزار کاربردی را یاد بگیرید و از آن برای تشخیص عیب، تعمیرات استفاده کنید. به یاد داشته باشید که رعایت نکات ایمنی، همیشه در اولویت هر کاری قرار دارد.
آیا تا به حال با مولتی‌متر کار کرده‌اید؟ چه تجربه‌ای از استفاده از آن دارید؟ سوالی هم داشتید آن را در بخش نظرات سایت با ما در میان بگذارید.